Alimenty od dziadków jako dalszych bliskich zobowiązanych do alimentacji Wnuka/Wnuczki
Jako Adwokat z Wrocławia reprezentuję Klienta – Ojca w sprawie o alimenty przed Sądem we Wrocławiu, ale także Babcię małoletniego w innej, odrębnej sprawie, od której równolegle Matka dziecka zamierza uzyskać alimenty na rzecz małoletniego.
Toczą się więc 2 sprawy:
- o podwyższenie alimentów na małoletniego, gdzie stroną pozwaną jest Ojciec Polak, mieszkający na co dzień w Niemczech,
- o ustalenie obowiązku alimentacyjnego, gdzie strona pozwaną o alimenty jest Babcia dziecka Polska– tzw. babcia ojczysta z linii Ojca, mieszkająca na stałe w Norwegii.
Czy taki równoległy sposób dochodzenia roszczeń alimentacyjnych przez Matkę dziecka jest właściwy?
Otóż nie.
Co prawda, Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje możliwość dochodzenia świadczeń alimentacyjnych od krewnych w dalszej kolejności, jednak pod pewnymi wskazanymi w przepisie art. 132 KRiO warunkami:
- gdy nie ma drugiego rodzica, od którego mógłbyś żądać zapłaty alimentów (drugi rodzic nie żyje)
- gdy drugi rodzic nie jest w stanie płacić jakichkolwiek alimentów (np. ze względu na chorobę, przebywanie w zakładzie karnym, uzależnienie od alkoholu/narkotyków)
- gdy uzyskanie alimentów na czas od drugiego rodzica jest niemożliwe lub poważnie utrudnione (czyli właśnie wtedy, kiedy rodzic skutecznie uchyla się od zapłaty alimentów i egzekucja świadczeń alimentacyjnych u komornika okazuje się bezskuteczna).
W pierwszej kolejności wskazać należy, że powództwo to względem Babci jest przedwczesne i winno zostać oddalone.
Przed Sądem toczy się bowiem równolegle sprawa o podwyższenie obowiązku alimentacyjnego p – ko synowi 2. Pozwanej – Ojcu dziecka
Tym samym w mojej ocenie nie ma możliwości równoległego kierowania roszczeń w stosunku do Ojca dziecka, jak i osoby zobowiązanej w dalszej kolejności, zwłaszcza gdy 2 sprawy są w toku. Taką tez linie obrony „Babci” próbuje przeforsować w Sądzie. Zwłaszcza w sytuacji, gdy Matka dziecka skierowała międzynarodową egzekucję roszczeń alimentacyjnych w Niemczech (z uwagi na miejsce zamieszkania Ojca), a egzekucja ta jest w toku i póki co nie ma mowy o jej bezskuteczności).
Zobowiązani do alimentacji w dalszej kolejności „mają obowiązek świadczyć w granicach potrzeb nie zaspokojonych przez zobowiązanych w pierwszej kolejności” (wyrok SN z 20.01.2000 r., I CKN 1187/99, LEX nr 51632).
Ewentualny obowiązek alimentacyjny dalszych krewnych określił Sąd Najwyższy m.in.
w wyroku z 22.04.1974 r., III CRN 66/74, LEX nr 7468, jako „subsydiarny”. Oznacza to, że sąd będzie mógł zasądzić alimenty od dziadków na rzecz dziecka, jeżeli oboje rodzice nie są w stanie spełniać takiego obowiązku. Obowiązek dalszych krewnych określa również SN jako obowiązek „posiłkowy” (zob. wyrok SN z 16.03.1967 r., II CR 88/67, LEX nr 566).
Nadto, należy podkreślić, że zobowiązany w bliższej kolejności nie jest w stanie uczynić zadość swojemu obowiązkowi, jeżeli nie dysponuje wystarczającym majątkiem. Jeżeli osoba taka nie osiąga stałych dochodów, to wcale nie jest to równoznaczne z uznaniem braku wystarczającego majątku pozwalającego na pokrycie świadczeń alimentacyjnych. Zgodnie z art. 1081 § 1 k.p.c. w przypadku egzekucji świadczeń alimentacyjnych wierzyciel, czyli uprawniony do alimentów, kierując wniosek o wszczęcie egzekucji, nie ma obowiązku wskazywać sposobu egzekucji ani majątku, z którego egzekucja ma być prowadzona. Ustawodawca nakłada ponadto na komornika obowiązek przeprowadzenia z urzędu dochodzenia w celu ustalenia zarobków i stanu majątkowego dłużnika oraz jego miejsca zamieszkania (art. 1086 § 1 zd. 1 k.p.c.). Ponadto bezskuteczność egzekucji nie stanowi podstawy umorzenia postępowania (art. 1086 § 5 k.p.c.). Bliski krewny nie może zatem twierdzić, że obowiązek alimentacyjny ponosi dalszy z powodu braku stałych, comiesięcznych dochodów.
Do obowiązku alimentacyjnego zobowiązanych w dalszej kolejności ma zastosowanie
art. 135 k.r.o., określający zakres obowiązku. Zgodnie z tezą wyroku SN z 8.10.1976 r., III CRN 205/76, LEX nr 7853: „Obowiązek alimentacyjny babki nie polega na przerzuceniu na nią niespełnionego obowiązku alimentacyjnego ojca dzieci, może ona bowiem być zobowiązana jedynie do takich świadczeń na jakie pozwalają jej możliwości majątkowe, przy uwzględnieniu również jej usprawiedliwionych potrzeb (art. 135 § 1 k.r.o.)”.
W uzasadnieniu wyroku z 16.03.1967 r., II CR 88/67, LEX nr 566, Sąd Najwyższy zawarł uwagi dotyczące obowiązku alimentacyjnego dziadków. Powstaje on wówczas, gdy żadne z rodziców nie jest w stanie wypełniać swojego obowiązku.
Co istotne, jak podkreślił SN, błędny jest pogląd, iż „obowiązek alimentacyjny wobec dziecka dzieli się jak gdyby na część macierzystą i ojczystą i że jeżeli ojciec nie jest w stanie wypełnić swego obowiązku, to powinni go w tym wyręczyć jego krewni. Tymczasem stosownie do przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek ten przechodzi przede wszystkim na drugiego rodzica, w danym wypadku na matkę dziecka. Gdyby zaś nie mogła ona tego obowiązku w całości lub części wykonać, zobowiązani będą w tej samej kolejności dziadkowie obu linii, tj. linii ojczystej i macierzystej, przy czym ponieważ zobowiązanie ich nie jest solidarne, każdy z nich byłby zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych tylko w części odpowiadającej jego możliwościom zarobkowym i majątkowym (art. 129 § 2 k.r.o.)”.
Wobec poglądów orzecznictwa i doktryny za całkowicie nieuzasadnionym należy uznać obciążenie obowiązkiem alimentacyjnym tylko jednej osoby spośród kręgu osób zobowiązanych do alimentacji w dalszej kolejności, tj. tzw. Babcię ojczystą.
Co więcej, obciążenie Babci dziecka obowiązkiem alimentacyjnym względem małoletniego, byłoby, w zależności od okoliczności faktycznych sprawy – za niezgodne z zasadami współżycia społecznego, wyrażonymi w normie art. 5 KC. W tym względzie Sąd dokona oceny relacji Matki dziecka z dziadkami i relacje samego dziecka z Dziadkami. Zapewne zasądzeniu alimentów od dziadków sprzeciwia się taka oto sytuacja, gdy Matka dziecka nie utrzymuje kontaktu z dziadkami Syna, nie pozwala dziadkom widywać się z wnuczkiem, a zależy jej jedynie na aspekcie materialnym.
Każdy jednak przypadek jest indywidualny, zatem w razie jakichkolwiek problemów w tym zakresie – służę pomocą.
Adwokat Joanna Żabińska
Specjalista ds. prawa rodzinnego